Bizen Ware

From Global Knowledge Compendium of Traditional Crafts and Artisanal Techniques
Revision as of 06:25, 16 July 2025 by FuzzyBot (talk | contribs) (Updating to match new version of source page)


Бизен савӑт-сапа (備前焼, Бизен-яки) — Японин йӑлана кӗнӗ савӑт-сапа тӗсӗ, вӑл Бизен провинцийӗнчен, хальхи Окаяма префектуринче пулса кайнӑ. Вӑл Японире чи авалхи чӳлмексенчен пӗри, хӑйӗн уйрӑм хӗрлӗ-хӑмӑр тӗсӗпе, глазурь ҫуккипе тата тӑпра пек, ялти пек тӗсӗпе паллӑ.

Бизен савӑт-сапа Японири пӗлтерӗшлӗ материаллӑ мар культура пурлӑхӗ ятлӑ, бизен кӑмакисем вара Японин ултӑ авалхи кӑмаки шутне кӗреҫҫӗ (日本六古窯, Nihon Rokkoyō).

Пӗтӗмлетӳ

Бизен савӑт-сапа ҫакӑнпа палӑрса тӑрать:

  • Имбе тӑрӑхӗнчи паха тӑмпа усӑ курни
  • Глазурьсӗр ҫунтарни ('якисиме текен меслет)
  • Йӑлана кӗнӗ анагама е ноборигама кӑмакисенче вӑрах, вӑраххӑн вутӑ ҫунтарни
  • Вут-ҫулӑмпа, кӗлпе тата кӑмака ҫине вырнаҫтарнипе тунӑ ҫутҫанталӑк йӗркисем

Бизен савӑчӗн кашни пайӗ хӑйне евӗрлӗ шутланать, мӗншӗн тесен юлашки илемлӗхе ҫутҫанталӑк кӑмаки эффектӗсемпе мар, ҫутҫанталӑк кӑмаки эффектӗсемпе палӑртаҫҫӗ.

Истори

Пуҫламӑшӗсем

Бизен савӑт-сапа пуҫланса кайни сахалтан та Хейан тапхӑрӗнчен (794–1185) пуҫланса кайнӑ, унӑн тымарӗсем Сю савӑт-сапаран, глазурьсӗр чул савӑт-сапаран малтанхи формӑран, пуҫланса кайнӑ. Камакура тапхӑрӗ (1185–1333) тӗлнелле Bizen савӑт-сапа ҫирӗп коммуналлӑ таварсемпе хӑйне евӗрлӗ стиль пулса тӑнӑ.

Феодал патронажӗ

Муромачи (1336–1573) тата Эдо (1603–1868) тапхӑрӗсенче Икеда йӑхӗпе вырӑнти даймё хӳтлӗхӗпе бизен хатӗрӗсем аталаннӑ. Ӑна чей ӗҫме, кухня савӑт-сапи тата тӗн ӗҫӗсем тума анлӑн усӑ курнӑ.

чакни тата чӗрӗлни

Мэйдзи тапхӑрӗ (1868—1912) индустриализацие тата ыйту чакнине илсе килнӗ. Анчах та 20-мӗш ӗмӗрте «Канешиге Тоё» пек ӑста чӳлмекҫӗсем тӑрӑшнипе бизен савӑт-сапа ҫӗнӗрен чӗрӗлнӗ, ӑна каярахпа «Чӗрӗ наци пуянлӑхӗ» тесе ят панӑ.

Тӑм тата материалсем

Bizen савӑт-сапара тимӗр нумай тӑм (hiyose) усӑ кураҫҫӗ, ӑна Bizen тата ҫывӑхри вырӑнсенче тупма пулать. Тӑм вӑл:

  • Пластичлӑхпа ҫирӗплӗхе ӳстерме темиҫе ҫул хушши ватӑлтарнӑ
  • Ҫемҫе, анчах персе янӑ хыҫҫӑн ҫирӗп
  • Кӗлпе ҫулӑма питӗ лайӑх йышӑнать, ҫутҫанталӑк декоративлӑ эффектӗсене тума май парать

Кӑмака тата ҫунтармалли меслетсем

Йӑлана кӗнӗ кӑмакасем

Bizen савӑт-сапана ытларах чухне ҫакӑн пек ҫунтараҫҫӗ:

  • Анагама кӑмакисем: пӗр пӳлӗмлӗ, туннель евӗрлӗ кӑмакасем, вӗсене тайлӑмсем ҫине лартнӑ
  • Ноборигама кӑмакисем: нумай пӳлӗмлӗ, картлашкаллӑ кӑмакасем, вӗсене сӑрт айккинче вырнаҫтарнӑ

Ӑнӑҫтармалли процесс

  • Вутӑ ҫунтарни 10–14 кун хушши тӑсӑлать
  • Температура 1300°C (2370°F) таран ҫитет
  • Хыр йывӑҫҫин кӗл ирӗлсе ҫӗр ҫийӗпе пӗрлешсе каять
  • Глазурь ҫыпӑҫтармаҫҫӗ; ҫиелти сийне пӗтӗмпех кӑмака эффектӗсем урлӑ пурнӑҫлаҫҫӗ

Эстетика характеристики

Bizen хатӗрӗн юлашки сӑн-сӑпачӗ ҫакӑнтан килет:

  • Кӑмакана вырнаҫтарни (малти, айккинчи, кӑвар ӑшне пытарнӑ)
  • Кӗл сийӗсем тата ҫулӑм юхӑмӗ
  • Усӑ куракан йывӑҫ тӗсӗ (ытларах хыр)

Пӗрлехи ҫиелти ӳкерчӗксем

Эреш Сӑнарласа пани
Гома (胡麻) Ирӗлнӗ хыр кӗлӗнчен пулса кайнӑ кунжут евӗрлӗ пӑнчӑсем
Хидасуки (緋襷) Хӗрлӗ-хӑмӑр йӗрсем ыраш улӑмӗпе ҫав татӑк тавра чӗркесе тунӑ
Ботамочи (牡丹餅) Ҫиелтен пӗчӗк дисксем лартса кӗл хупласа лартнипе пулакан ҫаврашка йӗрсем
Йохен (窯変) Ҫулӑмпа пулакан тӗс улшӑнӑвӗсемпе эффектсем

Формӑсем тата усӑ курасси

Бизен савӑт-сапа шутне функциллӗ тата церемониаллӑ формӑсен анлӑ спектрӗ кӗрет:

Функционаллӑ хатӗр

  • Шыв банкисем (мизусаши)
  • Чей савӑтӗсем (чаван)
  • Чечек вазисем (ханаир)
  • Саке кӗленчисемпе куркисем (токкури тата гиноми)
  • Растворсем тата упрамалли банкӑсем

Художествӑлла тата церемониаллӑ усӑ курасси

  • Бонсай чӳлмекӗсем
  • Скульптура ӗҫӗсем
  • Икебана вазӑсем
  • Чей ӗҫмелли савӑт-сапа

Культура пӗлтерӗшӗ

  • Бизен савӑт-сапи ваби-саби эстетикипе тачӑ ҫыхӑннӑ, вӑл ҫитменлӗхсемпе ҫутҫанталӑк илемне хаклать.
  • Вӑл чей ӑстисем, икебана ӗҫекенсем тата керамика пухакансем хушшинче юратнӑ япала пулса юлать.
  • Нумай-нумай бизен чӳлмекҫисем ҫемьере куҫса пынӑ ӗмӗрхи меслетсемпе усӑ курса ӗҫсем тӑваҫҫӗ.

Паллӑ кӑмака вырӑнӗсем

  • Имбе ялӗ (伊部町): Бизен хатӗрӗсен йӑлана кӗнӗ центрӗ; чӳлмек фестивалӗсем йӗркелет тата нумай ӗҫлекен кӑмакасем вырнаҫтарать.
  • Кивӗ Имбе шкулӗ (Бизен ҫӑраҫҫи йӑли-йӗркипе хальхи ӳнер музейӗ)
  • Канешиге Тойо кӑмаки: вӗрентӳ тӗллевӗпе упранать

Хальхи вӑхӑтри практика

Паянхи кун Bizen савӑт-сапана йӑлана кӗнӗ тата хальхи чӳлмекҫӗсем туса кӑлараҫҫӗ. Хӑшӗ-пӗрисем авалхи меслетсене тытса пыраҫҫӗ пулсан, теприсем формӑпа тата функципе экспериментсем тӑваҫҫӗ. Регионта кашни кӗркуннех Бизен чӳлмек фестивалӗ пулать, унта пин-пин ҫын тата коллекционер пуҫтарӑнать.

Паллӑ Бизен Поттерсем

  • Канешиге Тоё (1896–1967) – Чӗрӗ наци пуянлӑхӗ
  • Ямамото Тозан
  • Фудзивара Кей – ҫавӑн пекех чӗрӗ наци пуянлӑхӗ тесе палӑртнӑ
  • Какурезаки Рюичи – Хальхи вӑхӑтри ҫӗнӗлӗхҫӗ