Bizen Ware

From Global Knowledge Compendium of Traditional Crafts and Artisanal Techniques
Revision as of 04:40, 21 June 2025 by CompUser (talk | contribs) (Created page with "=== Proces wypału === * Wypał drewnem trwa nieprzerwanie od 10 do 14 dni * Temperatura sięga do 1300°C (2370°F) * Popiół z drewna sosnowego topi się i łączy z powierzchnią * Nie stosuje się glazury; wykończenie powierzchni uzyskuje się wyłącznie poprzez efekty pieca")
(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)

Bizen ware (備前焼, Bizen-yaki) to rodzaj tradycyjnej japońskiej ceramiki, która pochodzi z Prowincji Bizen, w dzisiejszej Prefekturze Okayama. Jest to jedna z najstarszych form ceramiki w Japonii, znana z charakterystycznego czerwonobrązowego koloru, braku szkliwa i ziemistych, rustykalnych faktur.

Naczynia z Bizen są uznawane za Ważne Niematerialne Dobra Kulturowe Japonii, a piece z Bizen zaliczane są do Sześciu Starożytnych Pieców Japonii (日本六古窯, Nihon Rokkoyō).

Przegląd

Naczynia Bizen charakteryzują się:

  • Wykorzystaniem wysokiej jakości gliny z regionu Imbe
  • Wypałem bez szkliwa (technika znana jako yakishime)
  • Długim, powolnym wypalaniem drewnem w tradycyjnych piecach anagama lub noborigama
  • Naturalnymi wzorami tworzonymi przez ogień, popiół i umieszczenie w piecu

Każdy element wyrobów z Bizen uważany jest za unikatowy, ponieważ ostateczny efekt estetyczny uzyskiwany jest w wyniku naturalnych efektów wypalania, a nie poprzez nakładanie zdobień.

Historia

Początki

Początki wyrobów z Bizen sięgają co najmniej okresu Heian (794–1185), a ich korzenie sięgają naczyń Sue, wcześniejszej formy nieglazurowanej kamionki. W okresie Kamakura (1185–1333) wyroby z Bizen rozwinęły się w charakterystyczny styl z solidnymi, użytkowymi wyrobami.

Patronat feudalny

W okresie Muromachi (1336–1573) i Edo (1603–1868) wyroby z Bizen rozkwitły pod patronatem klanu Ikeda i lokalnych daimyo. Były szeroko stosowane podczas ceremonii herbacianych, jako naczynia kuchenne i do celów religijnych.

Schyłek i odrodzenie

Okres Meiji (1868–1912) przyniósł industrializację i spadek popytu. Jednak wyroby z Bizen przeżyły odrodzenie w XX wieku dzięki wysiłkom mistrzów garncarstwa, takich jak Kaneshige Tōyō, który później został mianowany Żywym Skarbem Narodowym.

Glina i materiały

Bizen ware używa gliny o wysokiej zawartości żelaza (hiyose) występującej lokalnie w Bizen i okolicach. Glina jest:

  • Starzona przez kilka lat w celu zwiększenia plastyczności i wytrzymałości
  • Plastyczna, ale trwała po wypaleniu
  • Bardzo reaktywna na popiół i płomień, umożliwiając naturalne efekty dekoracyjne

Piece i techniki wypału

Tradycyjne piece

Wyroby Bizen są zazwyczaj wypalane w:

  • Piec Anagama: jednokomorowe piece tunelowe wbudowane w zbocza
  • Piec Noborigama: wielokomorowe piece schodkowe rozmieszczone na zboczu wzgórza

Proces wypału

  • Wypał drewnem trwa nieprzerwanie od 10 do 14 dni
  • Temperatura sięga do 1300°C (2370°F)
  • Popiół z drewna sosnowego topi się i łączy z powierzchnią
  • Nie stosuje się glazury; wykończenie powierzchni uzyskuje się wyłącznie poprzez efekty pieca

Cechy estetyczne

Ostateczny wygląd wyrobów Bizen zależy od:

  • Pozycji w piecu (przód, bok, zagrzebanie w żarze)
  • Osady popiołu i przepływ płomienia
  • Rodzaju użytego drewna (zwykle sosna)

Typowe wzory powierzchni

Wzór Opis
Goma (胡麻) Plamki przypominające sezam utworzone przez stopiony popiół sosnowy
Hidasuki (緋襷) Czerwono-brązowe linie utworzone przez owinięcie elementu słomą ryżową
Botamochi (牡丹餅) Okrągłe ślady powstałe w wyniku umieszczenia małych dysków na powierzchni w celu zablokowania popiołu
Yohen (窯変) Losowe zmiany kolorów i efekty wywołane płomieniem

Formy i zastosowania

Wyroby Bizen obejmują szeroką gamę form funkcjonalnych i ceremonialnych:

Artykuły funkcjonalne

  • Słoiki na wodę (mizusashi)
  • Miseczki na herbatę (chawan)
  • Wazony z kwiatami (hanaire)
  • Butelki i kubki sake (tokkuri i guinomi)
  • Zaprawy i słoiki do przechowywania

Zastosowanie artystyczne i ceremonialne

  • Doniczki bonsai
  • Dzieła rzeźbiarskie
  • Wazony ikebana
  • Przybory do ceremonii herbacianej

Znaczenie kulturowe

  • Wyroby z Bizen są ściśle związane z estetyką wabi-sabi, która ceni niedoskonałość i naturalne piękno.
  • Pozostają ulubionymi naczyniami mistrzów herbaty, praktyków ikebany i kolekcjonerów ceramiki.
  • Wielu garncarzy z Bizen nadal wytwarza wyroby, wykorzystując wielowiekowe techniki przekazywane w rodzinach.

Znane miejsca pieców

  • Wioska Imbe (伊部町): Tradycyjne centrum wyrobów z Bizen; organizuje festiwale garncarskie i mieści wiele działających pieców.
  • Stara szkoła Imbe (Muzeum Tradycyjnej i Współczesnej Sztuki Ceramiki Bizen)
  • Piec Kaneshige Tōyō: Zachowany w celach edukacyjnych

Współczesna praktyka

Obecnie wyroby z Bizen są produkowane zarówno przez tradycyjnych, jak i współczesnych garncarzy. Podczas gdy niektórzy podtrzymują starożytne metody, inni eksperymentują z formą i funkcją. Region jest gospodarzem Bizen Pottery Festival każdej jesieni, przyciągając tysiące gości i kolekcjonerów.

Znani garncarze Bizen

  • Kaneshige Tōyō (1896–1967) – Żyjący Skarb Narodowy
  • Yamamoto Tōzan
  • Fujiwara Kei – Również oznaczony jako Żyjący Skarb Narodowy
  • Kakurezaki Ryuichi – Współczesny innowator