Бизен һауыт-һабаһы

From Global Knowledge Compendium of Traditional Crafts and Artisanal Techniques
Revision as of 21:41, 1 July 2025 by FuzzyBot (talk | contribs) (Updating to match new version of source page)

⚠️ This page has not yet been translated into Armenian.

Бизен һауыт-һабаһы (備前焼, Бизен-яки) — традицион япон керамикаһының бер төрө, Бизен провинцияһы, хәҙерге Окаяма префектураһы ерендә барлыҡҡа килгән. Японияла иң боронғо керамика төрҙәренең береһе, үҙенсәлекле ҡыҙғылт көрән төҫө, глазурь булмауы, ерле, ауылса ҡалынлыҡтары менән билдәле.

Бизен һауыт-һабаһы Японияның мөһим матди булмаған мәҙәни милке билдәһен ала, ә Бизен мейестәре Японияның алты боронғо мейестәре (日本六古窯, Nihon Rokkoyō) араһында таныла.

Обзор

Бизен һауыт-һабаһы үҙенсәлектәре менән айырылып тора:

  • Имбе районынан алынған юғары сифатлы балсыҡты ҡулланыу
  • Глазурьһыҙ яндырыу (якисиме тип аталған ысул)
  • Традицион анагама йәки ноборигама мейестәрендә оҙайлы, яй утын яндырыу
  • Ут, көл һәм мейескә урынлаштырыу ярҙамында барлыҡҡа килгән тәбиғи өлгөләр

Бизен һауыт-һабаһының һәр өлөшө үҙенсәлекле тип иҫәпләнә, сөнки һуңғы эстетика ҡулланылған биҙәү түгел, ә тәбиғи мейес эффекттары менән билдәләнә.

Тарих

Сығышы

Бизен һауыт-һабаһының килеп сығышы кәмендә «Хейан осорона» (794—1185) барып тоташа, тамырҙары Сью һауыт-һабаһына, быялаланмаған таш һауыт-һабаның элекке формаһына барып тоташа. Камакура осорона (1185—1333) Бизен һауыт-һабалары ныҡлы коммуналь әйберҙәр менән үҙенсәлекле стилгә әүерелә.

Феодаль патронаж

Муромачи (1336—1573) һәм Эдо (1603—1868) осорҙарында Икеда ырыуы һәм урындағы даймё ярҙамында Бизен әйберҙәре сәскә ата. Ул сәй тантаналары, аш-һыу кәрәк-яраҡтары һәм дини маҡсаттарҙа киң ҡулланылған.

Төшөү һәм тергеҙеү

Мэйдзи осоро (1868—1912) индустриализация һәм ихтыяждың кәмеүен килтерә. Әммә XX быуатта «Канешиге Тойо» кеүек оҫта көршәкселәр тырышлығы менән Бизен әйберҙәре тергеҙелә, һуңыраҡ ул «Тере милли хазина» тип билдәләнә.

Балсыҡ һәм материалдар

Бизен һауыт-һабаһы ҡулланыла юғары тимер составы балсыҡ (хиосе) урындағы Бизен һәм яҡындағы райондарҙа осрай. Балсыҡ ул:

  • Пластичность һәм ныҡлыҡты арттырыу өсөн бер нисә йыл ҡартландырыла
  • Атыуҙан һуң һығылмалы, әммә ныҡлы
  • Юғары реактив көл һәм ялҡын, тәбиғи декоратив эффекттар мөмкинлек бирә

Мейестәр һәм яндырыу ысулдары

Традицион мейестәр

Бизен һауыт-һабаһы, ғәҙәттә, атыла:

  • Анағама мейестәре: битләүҙәргә төҙөлгән бер камералы, туннель формаһындағы мейестәр
  • Ноборигама мейестәре: күп камералы, ҡалҡыулыҡ битләүенә тиклем урынлаштырылған баҫҡыслы мейестәр

Атыу процесы

  • Ағас яндырыу 10–14 көн дауамында өҙлөкһөҙ дауам итә
  • Һауа температураһы 1300 градусҡа тиклем етә.
  • Ҡарағай ағасынан алынған көл ирей һәм ер өҫтө менән ҡушыла
  • Глазурь ҡулланылмай; өҫкө ҡатламды тулыһынса мейес эффекттары аша өлгәшелә

Эстетик үҙенсәлектәре

Бизен һауыт-һабаһының һуңғы тышҡы ҡиәфәте:

  • Мейестәге урын (алғы, ян, утҡа күмелгән)
  • Көл ятҡылыҡтары һәм ялҡын ағымы
  • Тип используемого дерева (обычно сосновый)

Дөйөм ер өҫтө өлгөләре

Өлгө Васиф
Гома (胡麻) Ирегән ҡарағай көлөнән барлыҡҡа килгән кунжут һымаҡ таптар
Хидасуки (緋襷) Киҫәк тирәләй арыш һаламын урап барлыҡҡа килгән ҡыҙыл-көрән һыҙыҡтар
Ботамочи (牡丹餅) Түңәрәк тамғалар сәбәпле, өҫтөнә бәләкәй диск ҡуйыу өсөн блокировка көл
Йохен (窯変) Осраҡлы ялҡын индуцированный төҫ үҙгәрештәре һәм эффекттар

Формалары һәм ҡулланыуҙары

Bizen һауыт-һабаһы функциональ һәм тантаналы формаларының киң спектрын үҙ эсенә ала:

Функциональ ҡорамалдар

  • Һыу банкалары (мизусаши)
  • Сәй һауыттары (чаван)
  • Сәскә вазалары (ханайр)
  • Саке шешәләре һәм стакандары (токкури һәм гиноми)
  • Иретмәләр һәм һаҡлау банкалары

Художестволы һәм тантаналы ҡулланыу

  • Бонсай һауыттары
  • Скульптура әҫәрҙәре .
  • Икебана вазалары
  • Сәй тантанаһы өсөн һауыт-һаба

Мәҙәни әһәмиәт

  • Бизен һауыт-һабаһы ваби-саби эстетикаһы менән тығыҙ бәйле, улар камилһыҙлыҡты һәм тәбиғи матурлыҡты ҡәҙерләй.
  • Сәй оҫталары, икебана менән шөғөлләнгәндәр, керамика йыйыусылар араһында яратҡан ризыҡ булып ҡала.
  • Күп кенә Бизен көршәкселәре ғаиләләр эсендә тапшырылған быуаттар буйы йәшәгән алымдарҙы ҡулланып, әйберҙәр эшләүен дауам итә.

Билдәле мейес урындары

  • Имбе ауылы (伊部町): Бизен һауыт-һабаһының традицион үҙәге; керамика фестивалдәрен үткәрә һәм күп эш мейестәре урынлашҡан.
  • Иҫке Имбе мәктәбе (Бизен керамикаһы традицион һәм хәҙерге сәнғәт музейы)
  • Канешиге Тоё мейесе: уҡытыу маҡсатында һаҡлана

Хәҙерге практика

Бөгөн Бизен һауыт-һабаһын традицион һәм заманса көршәкселәр ҙә етештерә. Ҡайһы берәүҙәр боронғо алымдарҙы һаҡлаһа, икенселәр форма һәм функция буйынса эксперименттар үткәрә. Төбәктә һәр көҙ Бизен керамика фестивале үткәрелә, унда меңәрләгән ҡунаҡ һәм коллекционерҙар йыйыла.

Билдәле Бизен көршәкселәре

  • Канешиге Тоё (1896–1967) – Тере милли хазина
  • Ямамото Тозан
  • Фудзивара Кей – Шулай уҡ тере милли хазина тип билдәләнгән
  • Какурезаки Рюичи – Заманса новатор